Wereldwijd zijn er EFT centra in ruim 40 landen, met meer dan 7000 leden! Dit betekent dat we niet alleen inspiratie kunnen halen uit onze EFT-collega’s in Nederland, maar er wereldwijd een schat aan ervaring is waar we uit kunnen tappen. Ik stuitte laatst op de website van het BCEFT (The Brisbane Center for EFT) op een artikel van Sarah Lee, een psychologe met specifieke ervaring en kennis in het werken met mensen op het autismespectrum. Haar artikel inspireerde me bewuster te zijn van hoe ik meer veiligheid en comfort kan creëren voor ál mijn cliënten, en hopelijk jij ook! Ik heb het artikel vertaald. 

---

Toen Clare (red: Clare Rosoman is de directrice van BCEFT en EFT Trainer) me vroeg om een blogpost over neurodiversiteit te schrijven, waren mijn eerste gedachten "oh, spannend!" – Ik heb de afgelopen 9 jaar met autistische kinderen en volwassenen gewerkt in verschillende functies, waaronder een paar jaar als psycholoog, maar ik heb er nooit echt aan gedacht om tips te delen of te schrijven over wat ik heb geleerd. Er schoten een miljoen dingen door mijn hoofd, waaronder flitsen van verschillende cliënten en mensen die ik in de loop der jaren heb ondersteund. En toen bedacht ik me: "er zijn TE VEEL dingen!" en moet ik toegeven dat mijn enthousiasme iets afnam.

Immers, als er iets is wat ik heb geleerd van het werken met autistische kinderen en volwassenen in verschillende culturele contexten (ik kom uit Singapore), is het wel dat je nooit echt een expert wordt!

Het oude cliché gezegde is hier van toepassing: "als je één persoon op het autismespectrum hebt ontmoet, heb je één persoon op het autismespectrum ontmoet". Hoewel er "algemene richtlijnen" zijn om rekening mee te houden bij het werken met neurodiverse mensen, heb ik gemerkt dat zelfs binnen neurotypen, mensen de wereld heel anders kunnen ervaren. Iets dat werkt voor een van je autistische cliënten, werkt mogelijk niet voor een ander.

Voordat ik psycholoog werd, werkte ik als onderwijsassistent, jobcoach en ondersteuningsassistent voor inclusie voor mijn autistische studenten en cliënten. Ik wist dit toen niet, maar "persoonsgerichte zorg" was echt wat werkte. Door veel fouten te maken, ontdekte ik dat we niet simpelweg dezelfde strategieën kunnen toepassen voor een andere autistische cliënt, alleen omdat ze ook autistisch zijn. Net zoals je niet dezelfde strategieën zou toepassen die voor je blanke cliënt hebben gewerkt op een andere blanke cliënt, alleen omdat ze blank zijn (ik heb culturen bewust als voorbeeld gebruikt, omdat neurodiversiteit, net als de etniciteit waar men mee geboren wordt, onveranderlijk en onbeheersbaar is).

Nog maar een paar decennia geleden werd autisme beschouwd als een 'stoornis', iets waarvan men (ogenschijnlijk) kon worden ‘genezen’ of "minder autistisch" kon worden gemaakt. We weten nu dat je autisme niet kunt behandelen, net zoals je iemand geen therapie kunt geven om hun etniciteit te veranderen. Sterker nog, veel autistische volwassenen geven aan dat autisme onlosmakelijk verbonden is met wie ze zijn, dat de manier waarop ze de wereld waarnemen via autisme is. Onderzoek in het Verenigd Koninkrijk heeft aangetoond dat autistische mensen de voorkeur geven aan taal waarin de identiteit voorop staat ("autistisch"), in plaats van taal waarin de persoon voorop staat ("persoon met autisme") (Kenny et al., 2015). Hoewel professionals decennialang de voorkeur hebben gegeven aan persoon-eerst taal (Hoe fout kunnen we het hebben!). Desondanks raad ik je aan nog steeds de taalvoorkeuren van je cliënten te controleren en hun voorkeuren te respecteren. Daarmee zal ik proberen een definitie van Neurodiversiteit te geven en vervolgens enkele tips en dingen die ik in de loop der jaren van mijn studenten en cliënten heb geleerd, die nuttig zijn gebleken in de therapiekamer in Emotionally Focused Therapy (EFT), of eigenlijk in elke modaliteit!

Wat is Neurodiversiteit?

Neurodiversiteit is het idee dat er verschillende soorten breinen zijn in de wereld, net zoals er verschillende soorten walvissen, bloemen en zelfs wolken zijn. Het is het idee dat de natuur van nature divers is en dat deze diversiteit nodig is voor balans in de wereld.

Stel je een wereld voor waarin er maar één soort persoon is, één soort bloem en één vorm van wolk. Hoe saai en oninteressant.

Voorspelbaarheid

Over het algemeen hebben autistische mensen baat bij het begrijpen van wat er van hen wordt verwacht. In de context van therapie kan dit eruit zien als samenwerken aan een agenda aan het begin van de sessie. Voor sommige cliënten kan een verbale bespreking hiervan voldoende zijn, terwijl anderen meer baat kunnen hebben bij een visuele checklist die tijdens de sessie kan worden geraadpleegd. In EFT-therapie kan bijvoorbeeld een bespreking van de fasen of een "therapieplattegrond" nuttig zijn. Vraag je cliënt altijd wat op verschillende momenten het meest behulpzaam is voor hen.

Zintuiglijke verschillen

Neurodiversiteit betekent ook verschillen in hoe iemand de wereld waarneemt (door middel van zintuigen) en hoe ze de wereld verwerken. Mensen hebben in totaal 8 zintuigen. De meesten van ons zijn zich bewust van de 5 gebruikelijke zintuigen (zicht, geluid, smaak, geur, aanraking), maar we hebben er nog 3. Onze proprioceptie (het waarnemen van ons lichaam in de ruimte - het vermogen waarmee we onze tenen kunnen aanraken met onze ogen dicht), interoceptie (het waarnemen van interne lichamelijke signalen) en vestibulair (evenwichtsgevoel) maken allemaal deel uit van onze zintuiglijke ervaring. Autistische mensen kunnen zintuiglijke verschillen hebben waarbij ze hyper- of hypo-gevoelig zijn voor verschillende zintuigen. Dezelfde persoon kan bijvoorbeeld overgevoelig zijn voor geluiden (het vermogen om ongewone toonhoogtes of volumes te horen) en ondergevoelig zijn voor aanraking (bijvoorbeeld genieten van diepere druk, hogere pijndrempel). Het is belangrijk om rekening te houden met de zintuiglijke behoeften van je neurodivergente (ND) cliënt wanneer je met hen in de kamer bent.

Aanpassingen aan de omgeving

Als EFT-therapeuten is het creëren van veiligheid van het grootste belang voor de therapeutische alliantie en het faciliteren van verandering. Bij het creëren van veiligheid voor de cliënt met neurodiversiteit (ND), die omgevingen anders kan waarnemen, is het belangrijk om te controleren en verschillende mogelijkheden te bieden om aan hun sensorische behoeften te voldoen. Een van de dingen die ik graag vraag wanneer mijn cliënt de kamer binnenkomt, is: "Hoe voelt de temperatuur vandaag in de kamer? Laat het me weten als het te warm of te koud is, dan kunnen we het aanpassen." Je zult verrast zijn hoe verschillend mensen verschillende temperaturen als het meest comfortabel ervaren. Ik bied ook sensorische items (bijvoorbeeld friemelspeelgoed, stenen, knijpballetjes, etc.) ergens in de kamer aan. Ik nodig expliciet uit om er een te pakken wanneer "hun lichaam het nodig heeft", zonder mijn toestemming te vragen. Of ik sta cliënten toe om iets mee te nemen dat hen een gevoel van veiligheid geeft vanuit huis. Ik normaliseer en modelleer dit gedrag.

Als je de verlichting in de kamer kunt aanpassen, kan dit ook worden afgestemd op de voorkeuren van je cliënt. Sommige cliënten met neurodiversiteit hebben een overgevoeligheid voor bepaalde soorten licht (bijvoorbeeld TL-verlichting) of de helderheid van het licht. Dit kan echt van invloed zijn op hun vermogen om zich veilig te voelen en deel te nemen aan de sessie. Het toestaan van aanpassingen zoals getinte brillen of zonnekleppen tijdens de sessie kan een oplossing zijn als je de verlichting niet kunt aanpassen.

Ik neig er ook naar om beweging tijdens de sessie te normaliseren. Ik maak expliciet dat we niet altijd hoeven te zitten en elkaar hoeven aan te kijken. Er kunnen momenten zijn waarop je moet bewegen, en dat is oké.

Therapeutische aanpassingen

Gebruik van metaforen en visuele beelden om in de wereld van emoties te komen

Bij EFT is het soms moeilijk voor cliënten met neurodiversiteit om hun lichamelijke signalen op te merken wanneer we hen vragen hierop te letten. Met andere woorden, sommige autistische cliënten zijn mogelijk niet zo gevoelig voor hun interne signalen en hoe dit verband houdt met hun emoties. De gebruikelijke vraag "Wat gebeurt er in je lichaam als je dit zegt?" levert mogelijk niet altijd de informatie op die je zoekt om de emotie te verdiepen.

Zodra er een veilige basis is in de kamer, heb ik gemerkt dat het nuttig is om cliënten uit te nodigen hun ervaringen op welke manier dan ook met mij te delen. Ik normaliseer het en nodig uit om afbeeldingen, liedjes, metaforen te delen over hoe iets dat hun partner zei bij hen binnenkwam. Blijf nieuwsgierig, en vaak zullen er altijd hechtingsthema's zijn om te verkennen!

Gebruik van concrete voorbeelden en numerieke schalen

Autistische mensen kunnen soms moeite hebben met abstracte concepten die soms worden gebruikt in EFT, zoals "liefde" en "verbinding". Het kan vaak nuttig zijn om te bespreken en verduidelijken hoe elke persoon in de relatie verschillende termen definieert. Het is belangrijk om nooit aan te nemen dat iedereen gemeenschappelijke termen op dezelfde manier begrijpt. Ik zal hier verder op ingaan in het volgende gedeelte.

Numerieke schalen kunnen nuttig zijn als een objectieve en concrete manier om ervoor te zorgen dat iedereen in de therapieruimte "op dezelfde pagina zit". Ik heb gemerkt dat het gebruik van schalen behulpzaam is bij het leren begrijpen hoe mijn cliënten (met en zonder neurodiversiteit) verschillende gevoelens ervaren en hoe dit overeenkomt met de woorden die ze gebruiken. Bijvoorbeeld, een "goede" week voor een cliënt kan een 5/10 zijn, terwijl een andere cliënt's "goede" week een 8/10 kan zijn. Het biedt ook meer nuance aan hun ervaringen en biedt een mogelijkheid om te vergelijken tussen sessies.

In een meer EFT-achtig voorbeeld kunnen numerieke schalen ook helpen om elke partner inzicht te geven in de instappunten van hun cyclus. Bijvoorbeeld, bij het bijhouden van de cyclus bij een stel waarmee ik werkte, ontdekten we dat elke persoon in de relatie een ander niveau van emotionele intensiteit had voordat ze de cyclus zouden ingaan. Voor de zich terugtrekkende partner was een woede-niveau van 2/10 van hun partner voldoende om hen te leiden tot gedachten als "Ik heb iets verkeerds gedaan" en bijbehorende terugtrekkende copingstrategieën (bijv. zich terugtrekken, de partner vermijden). Aan de andere kant zou de angstige partner pas merken dat er iets mis was als er een frustratie-/spanningsniveau van 8/10 van hun partner was. Dit leidde tot begrip van hoe hun verschillen vaak kunnen leiden tot een over- of onderreactie op elkaars behoeften.

Controleer en hercontroleer je aannames

Als je alles al hebt vergeten wat je tot nu toe hebt gelezen - onthoud dit dan alsjeblieft. Controleer altijd en hercontroleer dan nogmaals je aannames over wat "normaal", "typisch" en "gangbaar" is. Ik heb deze mantra nuttig gevonden bij het werken met ALLE cliënten, maar vooral met mijn cliënten met neurodiversiteit. Als mensen hebben we onze eigen brillen - gevormd door onze eigen waarden, opvoeding en hechtingsstrategieën. Het is belangrijk om te weten wat deze zijn en hoe ze invloed kunnen hebben op de manier waarop je je cliënten waarneemt. Het doel is niet om geen fouten te maken, maar om te erkennen wanneer je er één heeft gemaakt en bereid te zijn je standpunten of perceptie te corrigeren. Wees open, nieuwsgierig en bereid om buiten de kaders te denken en te zijn. Wanneer je openstaat voor correctie, verschillende ideeën en alternatieve manieren van denken - zullen je cliënten met neurodiversiteit zich veiliger voelen en meer geneigd zijn je in hun wereld uit te nodigen.

Disclaimer: Ik heb veel meer met autistische cliënten gewerkt dan met andere neurotypes binnen het spectrum van neurodiversiteit. Er zou wel of niet significante overlap kunnen zijn, en het zou mogelijk wel of niet toepasbaar kunnen zijn op andere neurotypes. Mijn gedachten hierboven zijn ook gebaseerd op de cliënten die ik in de loop der jaren heb ondersteund, en ze vertegenwoordigen niet elke autistische/cliënt met neurodiversiteit en kunnen je autistische/ND cliënt al dan niet helpen. Het belangrijkste is om nieuwsgierig te blijven, open te staan voor het controleren van je aannames en verschillende dingen uit te proberen.

Sarah Lee (psycholoog), e-mail: sarah@attachmentbrisbane.com.au
Het originele artikel is hier te vinden: https://www.aceft.com.au/embracing-neurodiversity-in-eft-by-sarah-lee/

Vertaling van: Anlacan Tran (psycholoog en relatietherapeut), www.anlacan.com

Referenties:

Kenny, L., Hattersley, C., Molins, B., Buckley, C., Povey, C., & Pellicano, E. (2015). Which terms should be used to describe autism? Perspectives from the UK autism community. Autism, 20(4), 442-462. https://doi.org/10.1177/1362361315588200